Vanwege de commercialisering van de voetbalwereld worden er steeds vaker juridische procedures gevoerd. In nationale geschillen zal de KNVB Arbitragecommissie hierbij veelal bevoegd zijn. Waar een voetbalwedstrijd een winner en een verliezer kent, is dit ook (vaak) het geval in een arbitrage-procedure bij de KNVB. In een ‘gewone’ civiele procedure zal de in het ongelijk gestelde partij al gauw kijken naar de mogelijkheden om het vonnis in eerste aanleg aan te vechten.

Echter, volgens art. 74 van het KNVB Arbitragereglement is hoger beroep van een vonnis van de Arbitragecommissie niet mogelijk. De in het ongelijk gestelde partij zal dan ook veelal (noodge-dwongen) moeten berusten in een uitspraak van de Arbitragecommissie. In bepaalde situaties staat de verliezende partij volgens de Nederlandse wet toch nog een laatste rechtsmiddel open. Hij kan in uitzonderlijke gevallen namelijk nog een verzoek tot vernietiging van het arbitrale vonnis bij de rechtbank indienen. De termijn hiertoe bedraagt 3 maanden vanaf de datum waarop het arbitrale vonnis ter griffie van de rechtbank is neergelegd, waarbij opgemerkt dient te worden dat het initiëren van een dergelijke vernietigingsprocedure de tenuitvoerlegging van het arbitrale vonnis niet schorst.

De gronden waarop een uitspraak van de Arbitragecommissie vernietigd zou kunnen worden zijn limitatief opgesomd in art. 1065 Rv. Een procedure die strekt tot vernietiging van het arbitrale vonnis mag hierbij geen ‘verkapt’ hoger beroep zijn. Hierdoor zal een rechter slechts een marginale toetsing toepassen en de zaak niet inhoudelijk beoordelen.

De vernietigingsgronden van art. 1065 Rv luiden als volgt: (a) een geldige overeenkomst tot arbitrage ontbreekt, (b) het scheidsgerecht is in strijd met de daarvoor geldende regelen samenge-steld, (c) het scheidsgerecht heeft zich niet aan zijn opdracht gehouden, (d) het vonnis is niet overeenkomstig het in artikel 1057 bepaalde ondertekend of niet met redenen omkleed, en (e) het vonnis, of de wijze waarop dit tot stand kwam, strijdt met de openbare orde of de goede zeden.

Geschillen in de voetbalwereld met een ‘internationale dimensie’ zullen echter voorgelegd moeten worden aan de rechtsprekende instanties van de Wereldvoetbalbond FIFA, die in tegenstelling tot de KNVB Arbitragecommissie op grond van haar statuten de mogelijkheid van hoger beroep wel open laat. Hoger beroep van een FIFA uitspraak moet ingesteld worden bij het in Zwitserland gevestigde Court of Arbitration for Sport (CAS). Het CAS zal als hoger beroepsorgaan van FIFA een procedure in zijn geheel beoordelen en eventueel een geheel nieuwe uitspraak doen (een ‘ruling de novo’).

Ondanks dat het CAS als hoger beroepsorgaan te gelden heeft, staat het partijen toch nog vrij om binnen een periode van 30 dagen (in tegenstelling tot de 3 maanden in Nederland) een vernieti-gingsprocedure te initiëren bij het Zwitserse Hooggerechtshof. De hierbij aan te voeren ver-nietigingsgronden zijn opgenomen in art. 190 van de ‘Private International Law Act’ (PILA) en zijn nagenoeg gelijk aan de in art. 1065 Rv eveneens limitatief opgesomde gronden, te weten: ‘(a) the arbitral tribunal was not properly constituted, (b) the arbitral tribunal wrongly accepted or declined jurisdiction, (c) the arbitral tribunal ruled beyond the claims submitted to it, or failed to decide one or more of the claims submitted to it, (d) the parties’ fundamental procedural rights were breached, or (e) the award is incompatible with public policy’.

De gronden om een CAS-vonnis te vernietigen lijken net als art. 1065 Rv hun grondslag te vinden in meer procestechnische aspecten, maar vooral ook art. 6 EVRM, waarin het beginsel van fair trial is neergelegd. De wetgever heeft het in dit kader onaanvaardbaar geacht als een rechtszoekende een zaak niet zozeer zou verliezen op de inhoud, maar op een (unfaire) grond waar hij zelf minder invloed op kan hebben.

Opmerkelijk is in dit kader echter dat het Zwitserse recht – in tegenstelling tot het Nederlandse recht – ingevolge art. 192 PILA wel de mogelijkheid biedt om vernietiging van een arbitraal vonnis bij overeenkomst uit te sluiten. Partijen kunnen indien zij beiden niet woonachtig zijn in Zwitser-land voorafgaand aan een procedure dus afspreken dat zij zullen berusten in een uitspraak van het CAS, ongeacht hoe deze uitspraak tot stand is gekomen. Hiermee kunnen partijen in zekere zin afstand doen van hun fundamentele recht op een fair trial.

Het is moeilijk te bedenken waarom een sporter die verwikkeld is in een juridisch geschil afstand zou willen doen van de mogelijkheid om een uitspraak van het CAS te (doen) vernietigen indien deze uitspraak in strijd is met het beginsel van fair trial. Sporters zullen dan ook niet vaak een overeenkomst (willen) tekenen waarbij zij afstand doen van dit recht. Het is mijns inziens daarbij ook niet wenselijk dat partijen de mogelijkheid geboden wordt om af te zien van een dergelijk recht. Hoewel partijen in een arbitrageprocedure vertrouwen moeten kunnen hebben in de bindendheid en finaliteit van een arbitraal vonnis, moeten partijen ook kunnen terugvallen op het ‘vangnet’ dat het bewuste proces eerlijkheid en kwaliteit waarborgt.

In dat kader waarborgt het rechtsmiddel van vernietiging van een arbitraal vonnis dat partijen niet volledig zijn overgelaten aan de CAS arbiters, en anderszins dat de CAS arbiters aangespoord zullen blijven om kwaliteit van deze sportspecifieke procesgang te garanderen. Anderzijds dien ik echter wel de kanttekening te plaatsen dat het tot op heden – zowel in Nederland als in Zwitser-land – zelden is voorgekomen dat een arbitraal vonnis met succes is vernietigd.

---

“If none of the parties have their domicile, their habitual residence, or a business establishment in Switzerland, they may, by an express statement in the arbitration agreement or by a subsequent written agreement, waive fully the action for annulment or they may limit it to one or several of the grounds listed in art. 192 (2)”. Het onderscheid in nationaliteit in dit artikel is onderhevig aan felle kritiek. Hier is het laatste derhalve nog niet over gezegd.